Kreatywny Wschód

W 2018 r. Fundacja Sztuki Kreatywna Przestrzeń wspólnie z wydawnictwem Wytwórnia wydały publikację Roztocze. Wschód kreatywności, pod red. Piotra Dudy i Sylwii Stano.

Książka zawiera zbiór tekstów różnych autorów na temat potencjału dziedzictwa kulturowego Roztocza oraz możliwości sektora kreatywnego w kontekście rozwoju regionu, potencjału gospodarczego województwa lubelskiego.

Roztocze

Roztocze położone jest na południowym wschodzie Polski i zachodzie Ukrainy oraz otoczone jest Wyżyną Wołyńską
i Lubelską, a także Kotliną Sandomierską i Naddniestrzańską.
Jako pasmo malowniczych wzniesień i pagórków ciągnie się około 180 km od Kraśnika aż po Lwów.
Podzielone zostało na 3 części: Roztocza Zachodniego, Środkowego i Wschodniego, z których to ostatnie w dużej mierze znajduje się na Ukrainie.

Nazwa Roztocze pochodzi od gwarowego słowa roztoka oznaczającego dział wodny, rozlewisko – to tutaj przebiegają rzeki Bugu i Wieprza (od północy) oraz Sanu i Dniestru (od południa), a cały region gęsto przecinają również mniejsze rzeki, takie jak: Jeleń, Tanew, Potok Łosiniecki, Sopot czy Szum. Charakterystycznym elementem krajobrazu bywają wartko płynące strumienie i potoki z uroczymi, niewielkimi wodospadami, zwanymi pospolicie szumami.

Czytaj dalej

 

Wąwozy

Roztocze zachodnie, a szczególnie okolice samego Szczebrzeszyna, to prawdziwa kraina lessowych wąwozów. Sieć naturalnie wyrzeźbionych tuneli rozciąga się na zachód od miasta, a ich najciekawsze skupisko położone jest na terenie Szczebrzeszyńskiego Parku Krajobrazowego. Liczne, przecinające się w okolicznych lasach głębokie tunele potrafią ciągnąć się przez kilkaset metrów, a nawet kilkanaście kilometrów. Szacuje się, że na jednym metrze kwadratowym powierzchni może znajdować się aż dziesięć kilometrów wąwozów. Są dosłownie wszędzie. Tworzą gęsty labirynt przecinających się, a miejscami przylegających do siebie korytarzy, o wysokich często na kilkanaście metrów i stromych, niemal pionowych ścianach.

Nie bez powodu tak rozgałęziona sieć erozyjnych zagłębień nosi nazwę Piekiełka Szczebrzeszyńskiego – mimo swojego niezaprzeczalnego uroku łatwo się tutaj zgubić. Można je zwiedzać samodzielnie lub z miejscowymi przewodnikami, korzystając z wyznaczonych tras rowerowych i pieszych szlaków turystycznych. Najpopularniejsza z nich to czerwona ścieżka dydaktyczna wiodąca ze Szczebrzeszyna do Kawęczynka, pomiędzy którymi rozpięty jest labirynt wąwozów Piekiełka. Szczegółowe mapy dostępne są w Punkcie Informacji Turystycznej, mieszczącym się w Miejskim Domu Kultury w Szczebrzeszynie.

Dziedzictwo kulturowe

W całym regionie Roztocza można trafić na ślady obecności w wiekach minionych wielu kultur i religii, których wpływy zachowały się do dziś w postaci pozostawionych zabytków, dzieł sztuki czy podtrzymywanych, różnorodnych tradycji.

Na wielokulturowość i wieloetniczność tych terenów oddziaływali bowiem na przestrzeni setek lat Polacy, Rosjanie, Żydzi, Austriacy, Ormianie a nawet Tatarzy. Różnorodność form koegzystencji przedstawicieli tak wielu narodów i religii, od współpracy po konflikty wojenne, miała niebagatelny wpływ na obecny kształt dziedzictwa kulturowego tego regionu.

Na Roztoczu można zatem zwiedzić zabytkowe, wielowiekowe świątynie i obiekty kultu religijnego takie jak kościoły i klasztory, cerkwie, synagogi, kaplice, krzyże przydrożne, a nawet cmentarze i nekropolie – kurhany. Zachowały się ślady średniowiecznych grodzisk oraz XVI-wiecznych i XVII-wiecznych zespołów pałacowo-dworskich. Obecne są także muzea, skanseny czy izby pamięci, a także obiekty znajdujące się na światowej liście dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego UNESCO.

Czytaj dalej

 

Wydarzenia kulturalne

O rosnącej popularności Roztocza i Polski wschodniej, a także jego ciągłym rozwoju świadczy fakt pojawienia się w ciągu ostatnich dekad wielu wyjątkowych w skali kraju wydarzeń kulturalnych, które na stałe wpisały się w klimat regionu.

Zamojskie Lato Teatralne odbywa się już od ponad czterdziestu lat. Co roku na przełomie czerwca i lipca, w ciągu trzech tygodni, festiwal prezentuje szerokiej publiczności kilkadziesiąt spektakli teatrów repertuarowych z całej Polski. Pokazy odbywają się w plenerze na Starym Mieście, w Amfiteatrze, Parku Miejskim oraz sali teatralnej Wojewódzkiego Domu Kultury w Zamościu.

Letnia Akademia Filmowa w Zwierzyńcu, czyli coroczny festiwal miłośników kina oferuje w ciągu kilkunastu sierpniowych dni liczne pokazy przedpremierowe i premierowe kina europejskiego i światowego, z prelekcjami, warsztatami i dyskusjami w tle. Stałymi uczestnikami festiwalu, poza odbiorcami i pasjonatami kina są twórcy filmowi, aktorzy, producenci oraz dziennikarze czy krytycy filmowi.

Innym przykładem rozwijającej się z roku na rok lokalnej inicjatywy jest Festiwal Kultury Pogranicza Folkowisko. Jest to coroczne, czterodniowe wydarzenie, które odbywa się w lipcu we wsi Gorajec, położonej na pograniczu polsko-ukraińskim. Folkowisko to wydarzenie, które łączy tradycję z nowoczesnością starając się nadać kulturze ludowej nową, wyrazistą i bardziej współczesną formę. Organizatorzy zapraszają na koncerty, warsztaty umiejętności ludowych, rajdy oraz gry wiejskie.

Ciekawe przedsięwzięcie rozpoczęła ponad 8 lat temu Fundacja Latająca Ryba, organizując wspólnie z Urzędem Marszałkowskim Województwa Lubelskiego regionalny Land Art Festiwal. Co roku w lipcu przez ponad tydzień można oglądać w różnych miejscowościach i zakątkach regionu prace artystów polskich i zagranicznych łączących sztukę i naturę. Zaproszeni artyści reprezentują różne dyscypliny sztuk wizualnych: sztuki ziemi, fotografii, designu czy architektury krajobrazu. Podczas festiwalu odbywają się także koncerty plenerowe oraz warsztaty dla jego najmłodszych uczestników.

Kuchnia regionalna

Bogactwo możliwości kulinarnych Roztocza wynika z jego potencjału rolnego do uprawy wielu gatunków roślin. Ukształtowanie terenu, klimat oraz żyzne gleby sprawiają, że od pokoleń uprawia się tutaj m.in. grykę, rzepak, chmiel czy fasolę. Specyfika tutejszej kuchni, ze względu na uwarunkowania kulturowe regionu, wynika ponadto z wpływów staropolskich, żydowskich, ukraińskich, rosyjskich czy tatarskich.

Czytaj dalej