Słowo kuratorki

Wspólnota szczebrzeska

Brakuje nam wspólnot. A nasz festiwal jest takim miejscem, gdzie tworzy się wspólnota
czytających, piszących, wszystkich, którzy chcą rozmawiać o literaturze, spotkać autorów i
czytelników. Takie wspólnoty dziś są nam potrzebne. Nie zapominamy też, że obok nas nadal
toczy się wojna, Ukraina będzie obecna w rozmowie ze Szczepanem Twardochem, będzie też
z nami ukraińska pisarka Eugenia Kuzniecowa. Ten rok jest Rokiem Wisławy Szymborskiej,
dlatego porozmawiamy o jej wierszach zebranych. Będzie z nami też znakomity poeta i
tłumacz Ryszard Krynicki. W czasie festiwalu premierę będzie miała również powieść poetki,
laureatki Nagrody im. Wisławy Szymborskiej Małgorzaty Lebdy. Będziemy też rozmawiać o
przekładach – o brawurowym i uhonorowanym przez kapitułę Nagrody im. Tadeusza Boya –
Żeleńskiego przekładzie „Zniknięć” Georgesa Pereca. I o nowych przekładach Prousta, czy
jest sens to robić po Boyu Żeleńskim? Będą autorzy, którzy pierwszy raz odwiedzą
Szczebrzeszyn m.in. Inga Iwasiów, Michał Tabaczyński, Sabina Jakubowska, Maciej Bobula,
Julia Łapińska, Maciej Hen i autorzy, którzy powracają do nas z nowymi książkami m.in. Zyta
Rudzka, Joanna Bator, Adam Wajrak, Mikołaj Grynberg, Filip Springer, Grażyna Plebanek,
Jakub Nowak (w nowej roli autora powieści). Z Marcinem Wichą i Ryszardem Koziołkiem
porozmawiamy o czytaniu i nieczytaniu (a może i o sztucznej inteligencji). A czego możemy
się spodziewać po młodym „pokoleniu zmiany” opowie nam Justyna Suchecką. Nie zabraknie
też meczu poetyckiego. Do zobaczenia w Szczebrzeszynie!

Justyna Sobolewska

Nagroda Wielkiego Redaktora

Nagroda Wielkiego Redaktora to pierwsza nagroda w Polsce dla niedocenianego, a tak ważnego i wyjątkowo trudnego zawodu, jakim jest redaktor wydawniczy. Najlepsi redaktorzy są bardzo szanowani, a czasem wielbieni przez pisarzy. Wybitni redaktorzy to najbardziej zaufani przyjaciele pisarzy, bywają ich sekretnymi powiernikami, razem z nimi przeżywają rozterki, wahania, wspierają ich w trudnych momentach. Razem z autorami pracują nad ostateczną wersją dzieła.
Bycie Wielkim Redaktorem to nie tylko zawód, to także pasja i misja realizowana z wielką skromnością. Wielcy redaktorzy mieli i mają zasługi nie do przecenienia dla polskiej literatury. Są niezwykle dyskretni. Nigdy nie ujawniają dramatycznych czasami momentów powstawania wybitnych dzieł.
Poprzez ustanowienie tej nagrody chcemy docenić zawód redaktora wydawniczego i uhonorować najbardziej zasłużone dla polskiej literatury postacie redaktorów. Nagroda Wielkiego Redaktora przyznawana jest za całokształt pracy.
W 2019 roku laureatką Nagrody Wielkiego Redaktora została Małgorzata Szczurek a rok wcześniej – Marianna Sokołowska. Podczas VI edycji Festiwalu Stolica Języka Polskiego to zaszczytne wyróżnienie otrzymał prof. Janusz Degler.
Inicjatorami i fundatorami nagrody są Honorowi Konsulowie Wielkiego Księstwa Luksemburga: Tomasz Kopoczyński i Adam Byglewski.

Nagroda Człowiek Słowa

Nagroda Człowiek Słowa została powołana jako wyraz uznania dla kunsztu słowa i wdzięczności za pielęgnowanie i kreatywne wykorzystywanie potencjału polszczyzny na co dzień – zarówno w mowie potocznej, jak też języku oficjalnym, czy różnych jego stylach stosowanych z racji wykonywanego zawodu. Laureatką Nagrody w 2019 roku została Urszula Kozioł a w latach 2017 i 2018 – Wiesław Myśliwski i Maja Komorowska. Podczas VI deycji nagrodę otrzymał Tadeusz Sobolewski.

Szczebrzeszyn. Polskie Słowo. Niemal niewymawialne dla innych nacji.
Dla nas od najmłodszych lat zrozumiałe, przyjazne, zabawne.
Najbardziej polskie z polskich. Polskie słowo.
Słowo prawdy, moje dane słowo, słowo pocieszenia, słowo wsparcia,
twoje dane słowo, słowo otuchy, słowo podłe, słowo honoru, słowo przeciwko słowu, słowo za, słowo przeciw, jeszcze jedno słowo, które bywa, że nie ma końca, słowo, które rani, słowo, którego brakuje, słowo chłopskie, słowo miejskie, słowo Polaków, polskich Żydów, polskich Ukraińców, polskich Ślązaków, polskich Niemców, polskich Białorusinów, polskich Litwinów, słowo uchodźców w Polsce, słowo polskich emigrantów, słowo wszystkich ludzi, dla których polskie słowo to ich język.
Szczebrzeska nagroda „Człowiek Słowa” została powołana dla osób, które dają nam najpiękniejszą polszczyznę. Chronią, i ratują, i pielęgnują polskie słowo. Im i ich językowi ufamy bezgranicznie. Wobec nich mamy niewymierny dług wdzięczności. Cała nadzieja w polszczyźnie! Cała nadzieja w literaturze!
o. Tomasz Dostatni, Piotr Duda, Grzegorz Gauden, Janusz Kukuła, Tomasz Pańczyk, Michał Rusinek, Justyna Sobolewska, Jacek Socha, Sylwia Stano

Koalicja Letnich Festiwali Literackich

Koalicja Letnich Festiwali Literackich to inicjatywa organizatorów 8 kameralnych festiwali z całej Polski. Zawiązana wiosną 2019 roku celem wymiany doświadczeń i bieżącej współpracy przy organizacji wydarzeń.  

Regularność spotkań – 2 razy do roku weekend pogłębionych warsztatów, rotacyjnie organizowany w miastach poszczególnych festiwali, a także praca organiczna na co dzień, ma doprowadzić do wypracowania modeli współpracy na poziomie lokalnym i ogólnopolskim. Podstawą jest najlepsze wykorzystanie potencjału wspólnoty, z poszanowaniem odrębności i specyfiki każdego z festiwali. Koalicja docelowo ma stać się liczącym partnerem w rozmowach z innymi graczami na rynku książki w Polsce, takimi jak pisarze, wydawnictwa, media, agenci literaccy i inni, a także poprzez swoją siłę, wpływać na zmiany legislacyjne czy uwarunkowania rozwoju branży wydawniczej w Polsce.  

 

W skład koalicji wchodzą: Literacki Świdwin – Festiwal im. Jana Śpiewaka i Anny Kamieńskiej / Festiwal literacki Patrząc na Wschód / Izabelińskie Spotkania z Książką / Miedzianka Po Drodze / Non-fiction. Festiwal reportażu / Festiwal Słowa im. Jerzego Pilcha Granatowe Góry / Zakopiański Festiwal Literacki / Festiwal Dzieje się / Radomska Wiosna Literacka / Literacki Sopot, który jest liderem tej inicjatywy. 

#GodzinaWolnegoCzytania 

Wszyscy wiemy, że w ferworze festiwalowych wydarzeń często brakuje czasu na spokojne zanurzenie się w książkach, stąd pomysł #KoalicjiLetnichFestiwaliLiterackich na wspólną akcję #GodzinaWolnegoCzytania.   

Wpisujemy ją w nasz program i zapraszamy do porannych lektur w festiwalowym miasteczku w Szczebrzeszynie od 31 lipca do 5 sierpnia.

Nasza kawiarnia będzie już otwarta a więc czekają na Was nie tylko leżaki nad brzegami Wieprza, ale i zapach kawy.  

Akcję promujemy w mediach społecznościowych – zachęcamy do oznaczania swoich zdjęć z książką hasztagiem #GodzinaWolnegoCzytania 

 

Stolica w Zamościu

Od II edycji Stolicy Języka Polskiego jeden dzień spędzamy w Zamościu. W niedzielę 1 sierpnia spotkamy się, jak co roku, na Rynku Wodnym – jednym z trzech placów pięknego, zabytkowego Starego Miasta.

 

Fot. Robert Danieluk (licencja Creative Commons).

Mała Stolica Języka Polskiego

Do czego człowiekowi potrzebne są książki?
– Do pitulania! Bo jak mama czyta to pitula.
– I do wiedzy. Żeby człowiek wiedział, którędy ma żyć!

(Kubuś, lat 3, fragment audycji  pt. Dzieci wiedzą lepiej, radiowej Trójki)

Mała Stolica powstała właśnie po to, aby młody człowiek wiedział, którędy ma żyć. Aby tę skarbnicę doświadczenia, piękna i wiedzy, jaką jest dobra książka, zechciał wziąć w małe dłonie i uznać za swoją.

 

Fot. Rafał Siderski

Centrum Języka Polskiego

Rozwinięciem idei Festiwalu są aktualne prace nad powołaniem w Szczebrzeszynie Centrum Języka Polskiego – nowoczesnej placówki edukacyjno-kulturalnej, poświęconej edukacji oraz popularyzacji języka polskiego. Instytucja poświęcona językowi i kulturze słowa miałaby funkcjonować stale, prowadząc zarówno badania nad językiem polskim i literaturą, jak również budując i realizując edukacyjne szkolenia i programy językowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych. 

Przyszłe Centrum Języka Polskiego to także Dom Pracy Twórczej, prowadzący rezydencje artystyczne i naukowe dla twórców i naukowców: pisarzy, poetów, językoznawców czy scenarzystów, którzy w ramach przyznanego stypendium mogliby realizować projekty autorskie. 

Drugim filarem instytucji byłaby Szczebrzeska Akademia Języka Polskiego – oferująca program szkoleń, warsztatów, konferencji lub debat, skierowanych do profesjonalistów lub osób chcących na co dzień pracować z językiem polskim w ramach wykonywanego zawodu – nauczycieli, scenarzystów, pisarzy, dziennikarzy czy aktorów. Jej zadaniem byłoby także opiniowanie programów edukacyjnych i promocji czytelnictwa, wypracowywanych w ramach stałej działalności placówki. 

W budynku Centrum Języka Polskiego miałaby się mieścić także multimedialna biblioteka i informatorium języka polskiego i literatury zawierające w swych zbiorach liczne rejestracje audio i wideo z tematycznymi wykładami, prelekcjami i debatami, materiały tekstowe oraz książki czy czasopisma w wersji cyfrowej i analogowej. 

Centrum Języka Polskiego w Strategii Rozwoju

Z radością informujemy, że w związku z przeprowadzeniem Konsultacji społecznych projektu „Strategia Rozwoju Gminy Szczebrzeszyn na lata 2022-2030”, Urząd Miejski w Szczebrzeszynie uwzględnił wniosek Fundacji o dodanie do wykazu wstępnie zidentyfikowanych projektów i zadań w Strategii stworzenie Centrum Języka Polskiego! Pełny zapis brzmi: „Budowa Centrum Języka Polskiego w Szczebrzeszynie lub przebudowa, remont/modernizacja zdegradowanych budynków w celu nadania im nowych funkcji – Centrum Języka Polskiego wraz zagospodarowaniem terenu i wyposażeniem. […] szacowanie kosztów – Budowa Centrum Języka Polskiego w Szczebrzeszynie lub przebudowa, remont/modernizacja zdegradowanych budynków w celu nadania im nowych funkcji – Centrum Języka Polskiego – kwota: 4 200 000,00 zł.” Więcej informacji na tej stronie.

Tekst kuratorski Małej Stolicy

Miękka murawa pod palcami, stopy zanurzone w rześkim Wieprzu. Na kolanach dziecko, w dłoniach książka. I do szczęścia potrzeba jeszcze tylko kilku promieni szczebrzeskiego słońca. 

Do tego sielankowego obrazka powraca się przez cały rok. Ten sielankowy obrazek tłumaczy magię festiwalu, który nienachalnie, za to skutecznie, przyzywa swoich odbiorców.

 A my? Bardzo się staramy, aby ci najbardziej wymagający chcieli z nami pozostać. W naszej Małej Stolicy. Na drewnianej scenie, która pachnie lasem i obietnicą, że razem damy radę. Zachwycić Was i sprawić, by Wasze dziecięce buzie były uradowane. 

Mała Stolica należy do całych rodzin. Wszystkie nasze spotkania i warsztaty są po to, aby nas połączyć. A potem to, co się tu wydarzy, wspólnie zanieść do wakacyjnego domu i o tym porozmawiać. Niech to będzie rodzinna przestrzeń, którą odwiedzą Wasi ulubieńcy. W tym roku spotkacie tu naszych stałych bywalców: Adama Wajraka, Michała Rusinka, Grzegorza Kasdepke. Po raz drugi odwiedzi nas Sylwia Chutnik.  Ale przyjadą także Ci, którzy postawią u nas swoje pierwsze kroki. To Marek Michalak, Zofia Stanecka, Marianna Oklejak.

Zaprosimy Was także na warsztaty z Anitą Wawryk, dzięki którym ocalicie ważne słowa i poszukacie pierwszego zdania waszej własnej książki. Będą także rozmowy z laureatami konkursu Literacka Podróż Hestii, spotkania bajkoterapeutyczne i panel o czytelnictwie. Naszym oczkiem w głowie staną się dzieci z Ukrainy. To dla nich będziemy tłumaczyli spotkania i zrobimy wszystko, aby ich dziecięce myśli jak najdłużej zostały przy naszej stolicy i szczebrzeskim Wieprzu. Co jeszcze? Pierwszego dnia na zamojskiej scenie pojawi się Ania z Zielonego Wzgórza, ale także i ta z Zielonych Szczytów. Obie w towarzystwie Anny Bańkowskiej. Nie zabraknie także Przewodników ze Stowarzyszenia Turystyka z Pasją, którzy posiadają zdolność teleportacji do innego, niezwykle interesującego świata.

I do tego świata wszystkich Was zapraszamy. I z ogromną niecierpliwością na Was tu czekamy!

 

Katarzyna Stoparczyk

Magdalena Kłos – Podsiadło

Pasmo Język

Rok 2022 od 24 lutego okazał się, niestety, rokiem wojny w Ukrainie, więc hasło pasma językowego festiwalu Wyłącz nienawiść, włącz empatię. Język w polskiej przestrzeni publicznej XXI wieku  stało się bardzo boleśnie aktualne nie tylko w komunikacyjnej przestrzeni publicznej.

Zaczniemy zatem nasze spotkania w Zamościu od wykładu profesora Jacka Warchali, autora książki „Formy perswazji”, Propaganda i jej język – od uwodzenia do nienawiści, bo „język czyni świat” i odpowiednio go używając, można chociażby przekonać niektórych ludzi, że to nie wojna tylko operacja specjalna. Te wątki będziemy kontynuować już w poniedziałek w Szczebrzeszynie w rozmowie z redaktorką Agnieszką Żądło o Języku perswazji i języku manipulacji w przestrzeni publicznej, dyskutując o zależnościach między takimi sposobami wywierania wpływu na ludzi oraz o zagrożeniach wynikających z ich podobieństwa.

Wśród osób dotkniętych wojną w Ukrainie są także osoby z innych niż ukraińska nacji i o odmiennym kolorze skóry. O tym, jak w języku polskim mówimy o OBCYCH, porozmawiają we wtorek doktorka Margaret Ohia-Nowak, kierowniczka Centrum Języka Inkluzywnego Diversity Hub, i redaktorka Anna Gmiterek-Zabłocka. Po wykładzie Rasizm w polskim języku publicznym będą dyskutowały o Języku inkluzywnym w edukacji i w mediach.

W kolejnym dniu rozpoczęty we wtorek wątek inkluzywności podejmie profesor Jolanta Szpyra-Kozłowska, autorka książki „Nianiek, ministra i japonki. Eseje o języku i płci”, prezentując wykład „Panem sytuacji jest pandemia”. O językowej nierówności płci we współczesnej polszczyźnie i jej konsekwencjach. O (nie)równości komunikacyjnej kobiet i mężczyzn podyskutuje także jeszcze tego samego dnia z profesorem Markiem Łazińskim, autorem książki „O panach i paniach. Polskie rzeczowniki tytularne i ich asymetria rodzajowo-płciowa”.

Poza narodowością, kolorem skóry czy płcią cechą osób, która wielu ludziom pozwala je oceniać jednoznacznie pozytywnie lub negatywnie, jest wiek. O tym, Czy język polski lubi dzieci i osoby starsze?, opowie festiwalowej publiczności profesor Ewa Kołodziejek, autorka książki „Nowe, nowsze, najnowsze. O zmianach we współczesnej polszczyźnie”. A potem razem z redaktorką Sylwią Niemczyk i profesorem Markiem Łazińskim, przewodniczącym kapituły plebiscytu „Młodzieżowe Słowo Roku”, porozmawiają o tym, Co język młodzieżowy mówi o współczesności i co na to język najstarszych pokoleń? 

Kolejne miejsce w komunikacyjnej przestrzeni publicznej narażone na językową nienawiść zajmują osoby LGBTQ+. Profesor Rafał Zimny, autor książki „Przemówienia polityczne. Rozważania o języku i gatunku”, wygłosi w piątek wykład Osoby LGBTQ+ w języku debaty publicznej – nienawiść, odrzucenie, tolerancja, akceptacja, afirmacja?, a następnie porozmawia z redaktorką Olgą Mildyn o Języku włączającym w przestrzeni publicznej.

W ostatnim dniu poszerzymy grupy narażone na nienawiść w języku komunikacyjnej przestrzeni publicznej o osoby w kryzysie psychicznym oraz o osoby atakowane werbalnie ze względu na swój wygląd. Profesor Barbara Sobczak opowie o tym w swoim wystąpieniu Bodyshaming i kryzys psychiczny w języku polskiej przestrzeni publicznej.

Ostatni akcent tegorocznego pasma językowego to dyskusja ze znanymi już z wcześniejszych wystąpień członkiniami i członkiem Rady Języka Polskiego o internetowej akcji Ty mówisz – ja czuję. Dobre słowo – lepszy świat, która przez regularne wpisy na portalach społecznościowych przypominała w ostatnich latach jej obserwatorom o dobrej i złej sile słów.

Komunikacyjna przestrzeń publiczna niekoniecznie pokrywa się z geograficzną czy społeczną przestrzenią publiczną, ale do naszego pasma zaprosiłem specjalistów i specjalistki niemalże z całej Polski. Będzie można zatem posłuchać badaczy i badaczek oraz redaktorek z Bielska-Białej, Bydgoszczy, Lublina, Poznania, Szczecina i Warszawy. Mam nadzieję, że dzięki ich wiedzy świat wokół publiczności festiwalowej, zwłaszcza ten zapisany w języku, stanie się bardziej zrozumiały, a w konsekwencji także bardziej uważny oraz będzie miał zdecydowanie bardziej „ludzką twarz”.