X Edycja Festiwalu

Drodzy Przyjaciele!

Przed nami X JUBILEUSZAOWA EYDCJA FESTIWALU STOLICY JĘZYKA POLSKIEGO!

To nasz ukochany Festiwal, czyli nasze wspólne słuchanie poezji, zagłębianie się w literaturę, uczestniczenie w spotkaniach autorskich, wystawach, koncertach i spektaklach teatralnych. Zwyczajne, mogłoby się zdawać, obcowanie ze sztuką, głęboko zakorzenioną w polskim języku i dziedzictwie kultury.

Jestem przekonany, że wszyscy dotychczasowi uczestnicy corocznego święta literatury w Szczebrzeszynie czują, podobnie jak ja, wielką radość i dumę z powodu naszego Jubileuszu. Co roku w sierpniu przeżywaliśmy tam razem niezapomniane piękne i radosne chwile, pełne otwartości i wzajemnej życzliwości.

Bywało, że podczas tych lat z zatroskaniem poszukiwaliśmy zrozumienia dla otaczającej nas rzeczywistości. Pomagali nam w tym niezwykli Ludzie Słowa. To właśnie ich S Ł O W A wskazywały nam i nadal wskazują drogę do porozumienia, wzajemnego szacunku i przestrzeni, gdzie mimo często odmiennych przekonań i poglądów, możemy i potrafimy spotykać się razem i „nie pozostawać obojętnym”.

Osobiście wierzę – i to właśnie jest iskra, która rozpaliła we mnie myśl o tworzeniu Festiwalu w Szczebrzeszynie – że jedynie sztuka jest w stanie zmieniać nasze myślenie, inspirując do słusznych decyzji, odmieniając nasze złe emocje na dobre, wskazując właściwą ścieżkę …

Aby jednak tak się stało, sztuka musi być dostępna dla każdego, zwłaszcza dla tych, którzy zamykają się na drugiego człowieka. Ta sztuka nie może być tylko „dla naszych”. Powinna szukać różnorodności, uwzględniać różne wrażliwości i światopoglądy. Tylko w taki Festiwal wierzę, tylko taki Festiwal ma sens, i tylko taki pragnę kontynuować przez kolejną dekadę.

Dlatego tworząc Festiwal w Szczebrzeszynie zapraszamy do jego współtworzenia osoby, instytucje, urzędy bez pytania o ich przynależność, uprzedzenia, wyznawane światopoglądy. I to dzięki temu zdołaliśmy wspólnie stworzyć przestrzeń, do której większość z nas wracała co roku z entuzjazmem. W zamian otrzymując radość, optymizm, nadzieję na wzajemne zrozumienie i stopniową poprawę otaczającej nas rzeczywistości.

O tym, że tak było świadczą nasze rozmowy, Wasze uśmiechy, listy jakie od Was otrzymujemy. Za to wszystko jesteśmy Wam bardzo wdzięczni.

Zdarzały się też uwagi niepochlebne. Na przykład ostatnio krytykowano Festiwal za niewłaściwy dobór niektórych partnerów, zarzucano nam cenzurowanie wypowiedzi, a nawet ograniczanie wątku żydowskiej tożsamości i kultury miasta. Wsłuchujemy się pilnie we wszystkie opinie, zwłaszcza niepochlebne. Pragnę jednak stwierdzić, że te zarzuty są krzywdzące i bezpodstawne. Żałujemy, że kilkoro członków dotychczasowej Rady Programowej, a w ślad za nimi kilkoro twórców, postanowiło zrezygnować ze współpracy z Festiwalem. Chcę z całą mocą zapewnić, że Szczebrzeszyn był i będzie miejscem otwartym dla wszystkich, którzy chcą zatrzymać się w biegu i obcować z językiem polskim, literaturą piękną i sztuką w towarzystwie ludzi szanujących się nawzajem mimo różniących ich poglądów.

Pragnę gorąco z całego serca podziękować za Waszą dotychczasową obecność, za wsłuchiwanie się w „język, który ustanawia świat”, za wspólne kawy i kolejki po autografy, za wzruszenia i ciszę podczas wieczorów poetyckich oraz za wspólne obcowanie ze sztuką.

Nasz Festiwal otrzymał nagrodę dla najlepszego produktu turystycznego w Polsce w 2023 roku, przyznawaną przez Polską Organizację Turystyczną. Jest to nagroda, która należy do wszystkich, którzy budowali przez 9 lat Stolicę Języka Polskiego w Szczebrzeszynie. Dedykuje ją także tym, którzy przyjadą do Szczebrzeszyna po raz pierwszy.

Zapraszam wszystkich do takiego Szczebrzeszyna, jaki udało nam się wspólnie zbudować.

Do słów Wiesława Myśliwskiego, które od dziesięciu lat są dla nas bezcennym drogowskazem, pozwalam sobie w tym jubileuszowym roku dodać pamiętne stwierdzenie Mariana Turskiego, jednego z laureatów szczebrzeskiej nagrody Człowiek Słowa. Niech również to stwierdzenie wyznacza zasady współtworzenia naszego Festiwalu:

„Możemy powstrzymywać mowę nienawiści i jednocześnie starać się zrozumieć inny punkt widzenia. Inny nie znaczy mój. Próba zrozumienia może dać początek empatii. Uświadomienia sobie, jak inni ludzie różnią się ode mnie samego. Jak różnie się zachowują i myślą. W jaki sposób ich droga przez życie różni się od mojej. Jak różnią się ich wierzenia. Spróbujmy się zrozumieć.”

Do zobaczenia w Szczebrzeszynie – Stolicy Języka Polskiego.

Piotr Duda
Dyrektor Festiwalu

Tekst kuratorski Małej Stolicy

I po co to wszystko? Spokojnie, jest w tym ukryta całkiem niezła logika. No bo jeśli przykujemy uwagę dziecka, to ono będzie już nasze! A zrobimy to dzięki dobrym, mądrym, przepięknie wydanym książkom. Bez których nic.

To właśnie one prowadzą nas za rękę, kiedy w pocie czoła i z ręką na sercu wymyślamy „Małą (wielką!) Stolicę”, która łączy i bawi. Uczy i daje do myślenia. A nade wszystko pozwala, aby każdy kto do nas zajrzy, był sobą i był u siebie.

Sobą będzie u nas pisarka od marzeń i cudów, Justyna Bednarek. Wspomoże ją nasza kuratorka, która zawsze nosi w swojej torebce piękne ilustracje i litery, Magda Kłos – Podsiadło. Wprost z „Wypożyczalni skrzydeł” przyfrunie do nas Iwona Pietrzak – Płachta. Po raz pierwszy w Szczebrzeszynie będziecie mieli okazję uścisnąć dłoń Panu Kuleczce, z którym przyjedzie do nas Wojciech Widłak. Nie zabraknie starych, dobrych znajomych. A mam tu na myśli dobrze wam znanego Adama Wajraka i Michała Rusinka. Z opowieściami, które dają moc! wpadnie do nas Marek Michalak. Po raz pierwszy Literacką Podróż Hestii poprowadzi Maja Sołtysik. A Piotr Socha, w pięknych okolicznościach przyrody, opowie nam o drzewach. Co jeszcze? Na dużej scenie rozmawiać będziemy o literaturze dla młodzieży. Każdego dnia zaprosimy Was na warsztaty z Anitą Wawryk. A także międzypokoleniowo  zaprosimy (dorosłych i młodych) do dyskusji wokół palących problemów społecznych! Takich, które spędzają nam sen z powiek i z którymi wreszcie trzeba coś zrobić. Zostawimy tu zatem swoje pomysły i postulaty. Codzienne rozmowy dotyczyć będą filmów z kanału YouTube: „Dajcie nam głos!! Kasia Stoparczyk i Dzieci”. A temu wszystkiemu uważnie przyglądać się będą chrząszcz z Wieprzem, którzy od lat podziwiają prozę Pana Mrożka i poezję Pani Wisławy! Z nieoficjalnych informacji wiemy, że i chrząszcz, i Wieprz, usychają z tęsknoty za Wami i nie mogą się już Was doczekać. My też!

kuratorki „Małej (wielkiej!) stolicy”:

Magda Kłos – Podsiadło

Katarzyna Stoparczyk

Pasmo Językowe

Przed rokiem patrzyliśmy w Paśmie Językowym na współczesną komunikacyjną
przestrzeń publiczną jako na miejsce, w którym trzeba oddać głos osobom, które posługują
się językiem równościowym i włączającym, bo mają odpowiedni poziom wrażliwości
społecznej, same go potrzebują lub po prostu zajmują się tą odmianą języka zawodowo i
naukowo. W tym roku ponownie wchodzimy do tej samej rzeki, tzn. znów tematem naszych
rozmów uczynimy współczesną komunikacyjną przestrzeń publiczną, ale tym razem
przyjrzymy się krytycznie miejscu języka w działaniach największych graczy na tym
terytorium – mediom, komunikatorom politycznym i działaniom marketingowym. Hasłem
całego naszego pasma jest w tym roku temat „Język mówi mediami – media mówią
językiem”. Porozmawiamy na początek o tym, na ile Polacy i Polki znają swój własny język, jaka jest
ich kompetencja językowa i czy ma to znaczenie przy tworzeniu stosunkowo nowej formy
publicystycznej, jaką jest podcast. A potem będzie już tylko lepiej i ciekawiej. Przyjrzymy
się językowi w prasie i w publicystyce tradycyjnej, językowi w radiu – co w nim słychać,
„obejrzymy” język w telewizji, zastanowimy się nad tym, jak to się stało, że język dał się
złapać w sieć (internetową, a jakże), a potem porozmawiamy o wpływie języka na wizerunek
i to nie tylko polityków oraz o tym, czy politycy rządzą językiem. Pasmo językowe zakończy
rozmowa o tym, jak zmienia się język i jego rola w przestrzeni publicznej oraz co na to
wpływa.
Bardzo się cieszę, że zaproszenie od organizatorów i organizatorek pasma językowego
przyjęli i przyjęły zarówno praktycy i praktyczki oraz teoretycy i teoretyczki języka w
mediach, jak i badacze i badaczki z Instytutu Nauk o Komunikacji Społecznej i Mediach
Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie.
Wszystkie te osoby czekają na spotkanie z Państwem w Zamościu oraz przed południem
każdego kolejnego dnia festiwalu na łące nad rzeką w Szczebrzeszynie.

Serdecznie zapraszam!

Paweł Nowak

Kurator Pasma Językowego

Nagroda Wielkiego Redaktora

Nagroda Wielkiego Redaktora to pierwsza nagroda w Polsce dla niedocenianego, a tak ważnego i wyjątkowo trudnego zawodu, jakim jest redaktor wydawniczy. Najlepsi redaktorzy są bardzo szanowani, a czasem wielbieni przez pisarzy. Wybitni redaktorzy to najbardziej zaufani przyjaciele pisarzy, bywają ich sekretnymi powiernikami, razem z nimi przeżywają rozterki, wahania, wspierają ich w trudnych momentach. Razem z autorami pracują nad ostateczną wersją dzieła.
Bycie Wielkim Redaktorem to nie tylko zawód, to także pasja i misja realizowana z wielką skromnością. Wielcy redaktorzy mieli i mają zasługi nie do przecenienia dla polskiej literatury. Są niezwykle dyskretni. Nigdy nie ujawniają dramatycznych czasami momentów powstawania wybitnych dzieł.
Poprzez ustanowienie tej nagrody chcemy docenić zawód redaktora wydawniczego i uhonorować najbardziej zasłużone dla polskiej literatury postacie redaktorów. Nagroda Wielkiego Redaktora przyznawana jest za całokształt pracy.

W 2018 roku laureatką Nagrody Wielkiego Redaktora została Marianna Sokołowska, a rok później Małgorzata Szczurek. Podczas V edycji Festiwalu Stolica Języka Polskiego to zaszczytne wyróżnienie otrzymała Teresa Chylińska, natomiast w 2021 podczas VI edycji nagrodę przyznano prof. Januszowi Deglerowi. W 2022 nagrodę otrzymał prof. Andrzej Stanisław Kowalczyk.
Inicjatorami i fundatorami nagrody są Honorowi Konsulowie Wielkiego Księstwa Luksemburga: Tomasz Kopoczyński i Adam Byglewski.

Nagroda Człowiek Słowa

Nagroda Człowiek Słowa została powołana jako wyraz uznania dla kunsztu słowa i wdzięczności za pielęgnowanie i kreatywne wykorzystywanie potencjału polszczyzny na co dzień – zarówno w mowie potocznej, jak też języku oficjalnym, czy różnych jego stylach stosowanych z racji wykonywanego zawodu. Laureaci Nagrody Człowiek Słowa: Wiesław Myśliwski (2017), Maja Komorowska (2018), Urszula Kozioł (2019), Tadeusz Sobolewski (2020), ks. Michał Heller (2021), Marian Turski (2022) oraz Krzysztof Globisz (2023).

Szczebrzeszyn. Polskie Słowo. Niemal niewymawialne dla innych nacji.
Dla nas od najmłodszych lat zrozumiałe, przyjazne, zabawne.
Najbardziej polskie z polskich. Polskie słowo.
Słowo prawdy, moje dane słowo, słowo pocieszenia, słowo wsparcia,
twoje dane słowo, słowo otuchy, słowo podłe, słowo honoru, słowo przeciwko słowu, słowo za, słowo przeciw, jeszcze jedno słowo, które bywa, że nie ma końca, słowo, które rani, słowo, którego brakuje, słowo chłopskie, słowo miejskie, słowo Polaków, polskich Żydów, polskich Ukraińców, polskich Ślązaków, polskich Niemców, polskich Białorusinów, polskich Litwinów, słowo uchodźców w Polsce, słowo polskich emigrantów, słowo wszystkich ludzi, dla których polskie słowo to ich język.
Szczebrzeska nagroda „Człowiek Słowa” została powołana dla osób, które dają nam najpiękniejszą polszczyznę. Chronią, i ratują, i pielęgnują polskie słowo. Im i ich językowi ufamy bezgranicznie. Wobec nich mamy niewymierny dług wdzięczności. Cała nadzieja w polszczyźnie! Cała nadzieja w literaturze!
o. Tomasz Dostatni, Piotr Duda, Grzegorz Gauden, Janusz Kukuła, Tomasz Pańczyk, Michał Rusinek, Justyna Sobolewska, Jacek Socha, Sylwia Stano

Koalicja Letnich Festiwali Literackich

Koalicja Letnich Festiwali Literackich to inicjatywa organizatorów 8 kameralnych festiwali z całej Polski. Zawiązana wiosną 2019 roku celem wymiany doświadczeń i bieżącej współpracy przy organizacji wydarzeń.  

Regularność spotkań – 2 razy do roku weekend pogłębionych warsztatów, rotacyjnie organizowany w miastach poszczególnych festiwali, a także praca organiczna na co dzień, ma doprowadzić do wypracowania modeli współpracy na poziomie lokalnym i ogólnopolskim. Podstawą jest najlepsze wykorzystanie potencjału wspólnoty, z poszanowaniem odrębności i specyfiki każdego z festiwali. Koalicja docelowo ma stać się liczącym partnerem w rozmowach z innymi graczami na rynku książki w Polsce, takimi jak pisarze, wydawnictwa, media, agenci literaccy i inni, a także poprzez swoją siłę, wpływać na zmiany legislacyjne czy uwarunkowania rozwoju branży wydawniczej w Polsce.  

 

W skład koalicji wchodzą: Literacki Świdwin – Festiwal im. Jana Śpiewaka i Anny Kamieńskiej / Festiwal literacki Patrząc na Wschód / Izabelińskie Spotkania z Książką / Miedzianka Po Drodze / Non-fiction. Festiwal reportażu / Festiwal Słowa im. Jerzego Pilcha Granatowe Góry / Zakopiański Festiwal Literacki / Festiwal Dzieje się / Radomska Wiosna Literacka / Literacki Sopot, który jest liderem tej inicjatywy. 

#GodzinaWolnegoCzytania 

Wszyscy wiemy, że w ferworze festiwalowych wydarzeń często brakuje czasu na spokojne zanurzenie się w książkach, stąd pomysł #KoalicjiLetnichFestiwaliLiterackich na wspólną akcję #GodzinaWolnegoCzytania.   

Wpisujemy ją w nasz program i zapraszamy do porannych lektur w festiwalowym miasteczku w Szczebrzeszynie od 31 lipca do 5 sierpnia.

Nasza kawiarnia będzie już otwarta a więc czekają na Was nie tylko leżaki nad brzegami Wieprza, ale i zapach kawy.  

Akcję promujemy w mediach społecznościowych – zachęcamy do oznaczania swoich zdjęć z książką hasztagiem #GodzinaWolnegoCzytania 

 

Stolica w Zamościu

Od II edycji Stolicy Języka Polskiego jeden dzień spędzamy w Zamościu. W niedzielę 30 lipca spotkamy się, jak co roku, na Rynku Wodnym – jednym z trzech placów pięknego, zabytkowego Starego Miasta.

 

Fot. Robert Danieluk (licencja Creative Commons).

Mała Stolica Języka Polskiego

Do czego człowiekowi potrzebne są książki?
– Do pitulania! Bo jak mama czyta to pitula.
– I do wiedzy. Żeby człowiek wiedział, którędy ma żyć!

(Kubuś, lat 3, fragment audycji  pt. Dzieci wiedzą lepiej, radiowej Trójki)

Mała Stolica powstała właśnie po to, aby młody człowiek wiedział, którędy ma żyć. Aby tę skarbnicę doświadczenia, piękna i wiedzy, jaką jest dobra książka, zechciał wziąć w małe dłonie i uznać za swoją.

 

Fot. Rafał Siderski

Centrum Języka Polskiego

Rozwinięciem idei Festiwalu są aktualne prace nad powołaniem w Szczebrzeszynie Centrum Języka Polskiego – nowoczesnej placówki edukacyjno-kulturalnej, poświęconej edukacji oraz popularyzacji języka polskiego. Instytucja poświęcona językowi i kulturze słowa miałaby funkcjonować stale, prowadząc zarówno badania nad językiem polskim i literaturą, jak również budując i realizując edukacyjne szkolenia i programy językowe dla dzieci, młodzieży i dorosłych. 

Przyszłe Centrum Języka Polskiego to także Dom Pracy Twórczej, prowadzący rezydencje artystyczne i naukowe dla twórców i naukowców: pisarzy, poetów, językoznawców czy scenarzystów, którzy w ramach przyznanego stypendium mogliby realizować projekty autorskie. 

Drugim filarem instytucji byłaby Szczebrzeska Akademia Języka Polskiego – oferująca program szkoleń, warsztatów, konferencji lub debat, skierowanych do profesjonalistów lub osób chcących na co dzień pracować z językiem polskim w ramach wykonywanego zawodu – nauczycieli, scenarzystów, pisarzy, dziennikarzy czy aktorów. Jej zadaniem byłoby także opiniowanie programów edukacyjnych i promocji czytelnictwa, wypracowywanych w ramach stałej działalności placówki. 

W budynku Centrum Języka Polskiego miałaby się mieścić także multimedialna biblioteka i informatorium języka polskiego i literatury zawierające w swych zbiorach liczne rejestracje audio i wideo z tematycznymi wykładami, prelekcjami i debatami, materiały tekstowe oraz książki czy czasopisma w wersji cyfrowej i analogowej. 

Centrum Języka Polskiego w Strategii Rozwoju

Z radością informujemy, że w związku z przeprowadzeniem Konsultacji społecznych projektu „Strategia Rozwoju Gminy Szczebrzeszyn na lata 2022-2030”, Urząd Miejski w Szczebrzeszynie uwzględnił wniosek Fundacji o dodanie do wykazu wstępnie zidentyfikowanych projektów i zadań w Strategii stworzenie Centrum Języka Polskiego! Pełny zapis brzmi: „Budowa Centrum Języka Polskiego w Szczebrzeszynie lub przebudowa, remont/modernizacja zdegradowanych budynków w celu nadania im nowych funkcji – Centrum Języka Polskiego wraz zagospodarowaniem terenu i wyposażeniem. […] szacowanie kosztów – Budowa Centrum Języka Polskiego w Szczebrzeszynie lub przebudowa, remont/modernizacja zdegradowanych budynków w celu nadania im nowych funkcji – Centrum Języka Polskiego – kwota: 4 200 000,00 zł.” Więcej informacji na tej stronie.